Wywłaszczenie nieruchomości

Redakcja 07.11.2024
Wywłaszczenie nieruchomości
Strona główna
/
Blog
/
Wywłaszczenie nieruchomości
Wywłaszczenie nieruchomości może dotyczyć każdego posiadacza domu, mieszkania lub ziemi. Sprawdziliśmy, w jakich okolicznościach jest możliwe, jak przebiega, kto się tym zajmuje oraz jakie odszkodowania za wywłaszczenie przewiduje prawo.
Niektóre inwestycje realizowane przez państwo wymagają częściowego ograniczenia lub pozbawienia prawa własności nieruchomości. Chodzi tutaj np. o budowę dróg publicznych, lotnisk czy położenie nowego odcinka torów kolejowych. Kiedy nie ma innego wyjścia, państwo ma prawo do wywłaszczenia nieruchomości należących do osób prywatnych. Zasady oraz procedury dotyczące wywłaszczeń nie są powszechnie znane, a warto je opisać, ponieważ wywłaszczenie może dotknąć każdego z nas.  
 

Czym jest wywłaszczenie nieruchomości? 

Omawiane zagadnienie jest opisane, przede wszystkim, w Ustawie o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z tym dokumentem, wywłaszczenie nieruchomości jest pozbawieniem lub ograniczeniem prawa własności, prawa użytkownika wieczystego lub innego prawa rzeczowego do nieruchomości. Odbywa się ono na w drodze decyzji.  
 
Wywłaszczeniu nieruchomości muszą towarzyszyć ściśle określone w Ustawie o gospodarce nieruchomościami okoliczności, mianowicie: 
  • wywłaszczenie może mieć miejsce wyłącznie wyjątkowej sytuacji, kiedy cele publiczne nie mogą zostać zrealizowane w inny sposób, czyli np. poprzez podpisanie umowy z właścicielem nieruchomości; 
  • nieruchomość może być wywłaszczona jedynie na rzecz Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego; 
  • wywłaszczeniem nieruchomości może się zająć jedynie organ państwowy, którym w tym przypadku jest starosta; 
  • wywłaszczenia nieruchomości powinno się dokonywać jedynie na podstawie odebrania prawa podmiotowego, przymusu państwowego lub przejęcia własności za odszkodowaniem. 
Upraszczając, kiedy wymaga tego interes publiczny, państwo może pozbawić nas prawa do nieruchomości lub ograniczyć te prawa, przyznając nam w zamian proporcjonalne odszkodowanie. Dodajmy, że wywłaszczenie nieruchomości jest wyłącznie domeną organów państwowych, nigdy prywatnym przedsięwzięciem, a wywłaszczona nieruchomość trafia pod nadzór państwa, a nie np. prywatnej firmy.  
 

Jak przebiega procedura wywłaszczenia?

Wywłaszczenie nieruchomości musi przebiegać w oparciu o ściśle określone zasady. Procedurę można podzielić na trzy podstawowe etapy, którymi są: 
  1. Negocjacje dotyczące zakupu nieruchomości – prowadzi jest starosta z właścicielem, ewentualnie użytkownikiem wieczystym nieruchomości. Celem jest tutaj uzyskanie porozumienia dotyczącego warunków wywłaszczenia nieruchomości oraz odszkodowania za wywłaszczenie. 
  2. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego – dochodzi do niego w momencie, w którym negocjacje nie przynoszą pożądanych rezultatów. 
  3. Wydanie decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości – po wszczęciu postępowania o wywłaszczenie odbywa się rozprawa administracyjna, zwieńczeniem której jest wydanie decyzji o wywłaszczeniu, a ona z kolei stanowi podstawę do dokonania zmian w księdze wieczystej. 
Dodajmy jeszcze, że w trakcie postępowania wywłaszczeniowego właściciel nieruchomości powinien otrzymać pismo zawierające następujące informacje:
  • wskazanie nieruchomości z podaniem oznaczeń księgi wieczystej lub zbioru dokumentów i katastru nieruchomości; 
  • wskazanie celu publicznego, którego realizacja jest przyczynkiem do wywłaszczenia prawa użytkownika nieruchomości; 
  • powierzchnię nieruchomości, a jeśli wywłaszczony ma zostać tylko jej fragment, powierzchnię tego fragmentu oraz powierzchnię całej nieruchomości; 
  • sposób, w jaki nieruchomość była użytkowana do tej pory; 
  • stan zagospodarowania nieruchomości; 
  • lokale zamienne, a także sposób, w jaki mają zostać zapewnione; 
  • wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości; 
  • nieruchomość zamienną, o ile jednostka samorządu terytorialnego taką proponuje.
 

Kiedy może dojść do wywłaszczenia lokatora? 

Według Ustawy o gospodarce nieruchomościami, wywłaszczenie jest możliwe tylko i wyłącznie wtedy, kiedy dokonuje się go na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Wywłaszczona nieruchomość może więc przejść jedynie na własność skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, nigdy natomiast na rzecz osoby prywatnej czy przedsiębiorstwa.  
 
Jeśli natomiast chodzi o cele publiczne, przy których możliwe jest wywłaszczenie nieruchomości, je również precyzuje treść Ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zaliczamy do nich m. in.: 
  • wydzielenie ziemi pod drogi publiczne, wodne lub rowerowe oraz pod ich budowę; 
  • inwestycje związane z rozbudową infrastruktury kolejowej lub lotniczej; 
  • budowa oraz utrzymanie ciągów drenażowych, a także przewodów oraz urządzeń służących do przesyłu i dystrybucji pary, płynów, prądu lub gazów; 
  • budowa oraz utrzymanie sieci transportu dwutlenku węgla; 
  • budowa oraz utrzymanie infrastruktury wykorzystywanej przy ochronie środowiska;
  • opieka nad obiektami o charakterze zabytkowym;
  • budowa oraz utrzymanie nieruchomości wykorzystywanych do celów urzędowych, administracyjnych, sądowych, edukacyjnych, itp. 
To tylko przykłady sytuacji, w których państwo może przejąć nieruchomość na cele publiczne. Pozbawieniu prawa własności z tytułu wywłaszczenia zawsze jednak towarzyszy ustalenie odszkodowania. 
 

Czy za wywłaszczenie możesz dostać odszkodowanie? 

Właściciel nieruchomości, która zostanie wywłaszczona, zawsze ma prawo do rekompensaty. Wysokość odszkodowania ustala starosta i podaje ją w treści decyzji o wywłaszczeniu. Formalnie obowiązek wypłaty rekompensaty nastaje z chwilą odebrania lub ograniczenia prawa do nieruchomości. Wypłata odszkodowania najczęściej odbywa się w terminie do dwóch tygodni od daty, w której decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu. Czasami wcześniej wypłacana jest zaliczka na poczet rekompensaty.
 

Jaka jest wysokość odszkodowania za wywłaszczenie? 

Ustalenie wysokości odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości leży w gestii starosty, który korzysta przy tym z usług rzeczoznawcy majątkowego. Wycena ma charakter indywidualny, chociaż oczywiście zawsze odbywa się w oparciu o identyczne zasady.  
 
Wysokość odszkodowania powinna być proporcjonalna do wartości wywłaszczonej nieruchomości lub wartości wywłaszczonego prawa do nieruchomości. Rzeczoznawca majątkowy bierze więc pod uwagę aktualne ceny nieruchomości w danym regionie, stan techniczny, rodzaj, przeznaczenie nieruchomości oraz obecność na jej obszarze infrastruktury. 
 
Czasami, za zgodą właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, odszkodowanie może zostać "wypłacone" w postaci nieruchomości zamiennej. W takiej sytuacji ewentualne różnice w cenie są, oczywiście, wyrównywane poprzez dopłatę pieniężną.  
 

Czy można wycofać wywłaszczenie? 

Już w momencie ogłoszenia planowania lokalizacji inwestycji celu publicznego osoby, których mają dotyczyć wywłaszczenia nieruchomości lub wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego, mogą zgłosić swój sprzeciw. Wówczas możliwe jest wzięcie udziału w konsultacjach społecznych czy nagłośnienie problemu w mediach. Oczywiście, skuteczne przeciwdziałanie utracie domu czy ziemi nie jest łatwe, jednak ze wsparciem dziennikarzy może się udać chociażby wydłużenie procesu decyzyjnego. 
 
Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje również możliwość odwołania się od decyzji starosty. Po złożeniu stosownego wniosku w sprawach wywłaszczenia samorząd ma 14 dni na odniesienie się do twojego odwołania. Szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku są większe wtedy, kiedy urzędnicy np. przekroczyli ustawowe terminy czy przeprowadzili rokowania w nieodpowiedni sposób. Odwołując się zawsze zyskujesz trochę czasu, a w niektórych sytuacjach możliwa jest również zmiana pierwotnej decyzji o wywłaszczeniu.  
 

Ile kosztuje ubezpieczenie nieruchomości? 

Sprawdziliśmy, jaki jest koszt ubezpieczenia 120-metrowego domu wolnostojącego o wartości rynkowej 700 000 zł. Składkę obliczyliśmy dla podstawowego zakresu, który obejmuje ochronę murów oraz elementów stałych od pożaru oraz innych zdarzeń losowych. 
 
W wariancie od ryzyk nazwanych opisana polisa kosztuje od 404 zł do 728 zł, a w wariancie od ryzyk wszystkich (All Risks) od 587 zł do 1180 zł. Wszystkie podane kwoty dotyczą rocznego okresu ubezpieczenia, a poszczególne oferty minimalnie się od siebie różnią, głównie wliczonymi w cenę dodatkami. 
 
Polisa mieszkaniowa o identycznych lub bardzo zbliżonych parametrach w każdym towarzystwie ma nieco inną cenę. Wynika to z indywidualnej polityki cenowej, jaką prowadzą ubezpieczyciele. Każde z towarzystw samodzielnie szacuje też ryzyko ubezpieczeniowe, a wyniki takich szacunków mają istotny wpływ na ostateczną wysokość składki. Stąd też biorą się tak duże dysproporcje cenowe produktów o zbliżonym zakresie. Jak pokazuje przeprowadzona kalkulacja, potrafią one sięgać nawet kilkuset złotych w skali roku.
- wyjaśnia Ewelina Ratajczak, ekspertka portalu www.ubezpieczeniemieszkania.pl. 

 

Ubezpieczenie domu 120 mkw. – przykładowe oferty

Towarzystwo

W cenie

Roczna składka

Ubezpieczenia od ryzyk nazwanych

Europa Ubezpieczenia

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

404 zł

Inter Polska

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

497 zł

Benefia

Home Assistance, przepięcia

497 zł

Mtu24.pl

przepięcia

529 zł

Link4

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

557 zł

Mtu24.pl

Home Assistance, przepięcia

619 zł

Uniqa

Home Assistance, dewastacja, przepięcia, pakiet medyczny

637 zł

Generali

Home Assistance, dewastacja, przepięcia, pakiet medyczny

656 zł

TUZ

Home Assistance, dewastacja, pakiet medyczny

712 zł

Wiener

Home Assistance, dewastacja, pakiet medyczny

728 zł

Ubezpieczenia od ryzyk wszystkich (All Risks)

Europa Ubezpieczenia

Home Assistance, dewastacja, przepięcia, powódź

587 zł

Benefia

Home Assistance, przepięcia, przedmioty szklane

671 zł

Link4

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

729 zł

Inter Polska

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

771 zł

Wiener

Home Assistance, dewastacja, przepięcia

959 zł

TUZ

Home Assistance, dewastacja, przedmioty szklane, pakiet medyczny

1124 zł

Generali

Home Assistance, dewastacja, przepięcia, przedmioty szklane, pakiet medyczny

1180 zł

Tabela 1. Źródło: ubezpieczeniemieszkania.pl (stan na: 3.11.2024 r.).

 

Gdzie możesz ubezpieczyć nieruchomość?  

Współcześnie nieruchomość warto ubezpieczyć online, np. za pomocą porównywarki. W ten sposób możesz objąć ochroną dom, mieszkanie lub inwestycję budowlaną. Wybrać będziesz mógł spośród co najmniej kilkunastu konkurencyjnych ofert od czołowych ubezpieczycieli. W porównywarce znajdziesz i ubezpieczenia od ryzyk nazwanych, i od ryzyk wszystkich. 

Żeby kupić polisę online, musisz wprowadzić do porównywarki kluczowe informacje o nieruchomości oraz kilku innych kwestiach natury formalno-prawnej. Później ustalisz zakres ochrony oraz wybierzesz sumy ubezpieczenia. Po zatwierdzeniu wprowadzonych danych przejdziesz to tabeli z uporządkowanymi ofertami, a każdą z nich będziesz mógł szczegółowo przeanalizować, pobierając jej OWU lub kartę produktu. Kiedy już najdziesz najlepszą dla siebie opcję, będziesz mógł opłacić składkę online, a ubezpieczenie zacznie działać w wybranym przez ciebie terminie, najwcześniej następnego dnia roboczego. W większości przypadków na tym skończą się formalności, których będziesz musiał dopełnić. 

To warto wiedzieć

1. Wywłaszczenie nieruchomości to pozbawienie lub ograniczenie prawa własności, prawa użytkownika wieczystego lub innego prawa rzeczowego do nieruchomości
 
2. Nieruchomość może zostać wywłaszczona tylko w celu realizacji celu publicznego, a decyzję w tej sprawie może podjąć jedynie organ państwowy 
 
3. Osobie wywłaszczonej zawsze przysługuje odszkodowanie, ewentualnie nieruchomość zamienna 
 
4. Od decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości zawsze przysługuje odwołanie  

FAQ – Najczęściej zadawane pytania o wywłaszczenie nieruchomości

  1. Czy wywłaszczenie jest legalne?

    Żeby było legalne, wywłaszczenie nieruchomości musi odbyć się według ściśle określonych zasad. Przede wszystkim, jest ono możliwe tylko wtedy, kiedy dana nieruchomość jest niezbędna do realizacji celu publicznego (np. rozbudowy sieci dróg czy budowy lotniska). Procedurę wywłaszczeniową zawsze muszą też poprzedzić negocjacje mające na celu ustalenie warunków, na jakich nieruchomość zostanie przez państwo wykupiona. Osobie wywłaszczonej zawsze przysługuje odszkodowanie, ewentualnie nieruchomość zastępcza.

  2. Czy można nie wyrazić zgody na wywłaszczenie?

    Od decyzji o wywłaszczeniu zawsze można się odwołać, a jeśli i to nie przyniesie skutku, pozostaje jeszcze droga sądowa. Swój sprzeciw warto wyrazić już w momencie, w którym ogłoszona zostanie decyzja o realizacji inwestycji i konieczności wywłaszczenia pod nią nieruchomości. Na tym etapie można wziąć udział w konsultacjach społecznych czy przedstawić swoje racje w mediach. Jeśli żadne z wymienionych działań nie przyniesie efektu, państwo przejmie prawo do nieruchomości, a osoba wywłaszczona nie może już nic z tym zrobić.

  3. Jakie nieruchomości mogą zostać wywłaszczone?

    Praktycznie każda nieruchomość może zostać wywłaszczona, chociaż oczywiście wyłącznie w ściśle określonych okolicznościach. Państwo może więc przejąć prawa do ziemi, domu lub mieszkania. Czasami wywłaszczeniu podlega też część większej nieruchomości, np. połowa działki.

  4. Kto płaci odszkodowanie za wywłaszczenie?

    Zawsze za wywłaszczenie nieruchomości przysługuje odszkodowanie, ewentualnie nieruchomość zastępcza. Rekompensatę opłaca inwestor, czyli podmiot odpowiedzialny za inwestycję publiczną, do której realizacji konieczne są wywłaszczenia. Wysokość odszkodowania ustala natomiast starosta w oparciu o wycenę rzeczoznawcy majątkowego.

  5. Komu należy się odszkodowanie za wywłaszczenie?

    Odszkodowanie za wywłaszczenie przysługuje osobie, które utraciła prawa rzeczowe do nieruchomości. Może to być więc właściciel domu, mieszkania lub gruntu, ale też np. dzierżawca wieczysty.

  6. Kiedy gmina może przejąć nieruchomość?

    Jednostka samorządu terytorialnego może przejąć nieruchomość poprzez wywłaszczenie tylko wtedy, kiedy ta nieruchomość jest niezbędna do realizacji danego celu publicznego. Chodzi tutaj np. o budowę autostrady, lotnika, sieci kolejowej czy ochronę zabytków.

Autor

Redakcja

Nasza wiedza pozwala dostarczać treści sprawdzone i najwyższej jakości. Nasi redaktorzy są łącznikiem między agentami ubezpieczeniowymi a osobami zainteresowanymi polisą. Dzięki nam możesz dowiedzieć się jak zaoszczędzić na zakupie ubezpieczenia i poznasz wszystkie tajniki produktów polisowych i finansowych.

Oceń artykuł

Średnia ocena: 5.00

Głosów: 1

Dziękujemy za oddanie głosu.

Wasze komentarze (0)

Potwierdź, że jesteś człowiekiem.

Wyślij

Komentarz zapisany. Dziękujemy.